۱ واژه حق در قرآن در پنج معنا بکار رفته است.
1حق یکی از نامهای خدا.
2 حق به معنای ما فی الذمه.
3.حق به معنای هدفدار.
4 حق به معنی سزاوار.
5 حق به معنی درست.
اما حق در روایت بالا به معنای درست بکار رفته است که در اینجاحق مقابل باطل قرار گرفته مانند:
«و لا تلبسوا الحق بالباطل»(سوره بقره/آیه42)؛ درست را به نادرست مشتبه نسازید و حق را به باطل نپوشید حرام است بر دانشمندان حق را از مردم پوشیده دارند مگر در جای ضرر و تقیه.
«و یوم یقول کن فیکون قوله الحق»(سوره انعام/آیه73)؛ آن روز که گوید باش (آنچه او خواست) موجود میشود سخن او حق است.
«ان الظن لا یغنی من الحق»(سوره یونس/آیه36)؛ گمان بی نیاز نمی کند از مطلب درست و مطابق واقع. کسی که به گمان دل خوش کند و پندارد حقیقت را به گمان دریافته است خطا کار است زیرا که حقیقت به گمان به دست نمی آید. اگر گوئی بسیاری از امور شرع و عرف به گمان است گوئیم گمان در عرف راه عمل است نه راه اعتقاد به واقع، اگر کسی گمان سود برد تجارت میکند و به گمان شفا دوا می خورد اما اعتقاد یقینی ندارد که حتما تجارت او سود آورد یا دوای او شفا دهد.
«و ممن خلقنا امة یهدون بالحق و به یعدلون»(سوره اعراف/آیه181)؛از آن مردم که آفریدیم گروهی به حق راه می نمایند به عدل حکم می کنند.
این آیه دلیل مذهب شیعه است که لطف را بر خدا واجب می داند و لطف آن است که خداوند هر چه مردم را به خیر و سعادت نزدیک می کند و از فساد و عذاب آخرت دور می سازد برای آنان فراهم می آورد و یکی از آنها وجود ائمه و آمران به معروف است.
حکمای اسلام نیز به این اصل معترفند چنان که ابو علی سینا در مقاله دهم از الهیات شفا گوید آن خدائی که مصالح جزئیه افراد بشر را مهمل نگذاشته مثلا برای حفظ چشم یک فرد به عنایت خود مژگان و ابرو آفرید چگونه ممکن است مصلحت کلی همه افراد بشر را که از ضروریات اجتماع آنها است مهمل گذارد و پیغمبری که آنان را به سنت عادله و قانون درست هدایت فرماید مبعوث نکند و کسی که مردم را به حقوق خود الزام کند از همه حوائج انسانی ضروری تر است.
